Niezwykle interesującym zamiennikiem naszej tradycyjnej czarnej kawy jest kawa żołędziowa. Cechuje się bogatym smakiem, wyjątkowym aromatem a z całą pewnością na uwagę zasługuje fakt, że pić ją może właściwie każdy. Ten rodzaj kawy to również szereg właściwości zdrowotnych.
Kawa żołędziowa i jej ogromne wartości odżywcze
Kawa żołędziowa powstaje z prażonych i mielonych żołędzi dębu szypułkowego lub bezszypułkowego, które po obróbce tracą gorycz spowodowaną wysoką zawartością garbników. W 100 g surowca znajduje się średnio 500–550 kcal, z czego ponad 50% stanowią węglowodany złożone, co sprawia, że napój jest kaloryczny, ale uwalnia energię powoli, bez gwałtownych skoków glukozy. Dostarcza około 8–10 g białka, bogatego w aminokwasy takie jak leucyna czy arginina, oraz 5–8 g tłuszczu, głównie nienasyconych kwasów tłuszczowych. W porcji naparu (ok. 200 ml) ilość kalorii jest niewielka – zwykle poniżej 30 kcal – ponieważ większość składników odżywczych pozostaje w fusach. Zawiera znaczne ilości potasu (do 600 mg/100 g), magnezu (150–200 mg/100 g) i fosforu (100–120 mg/100 g), co wpływa na równowagę elektrolitową, metabolizm i zdrowie układu nerwowego.
Choć napar nie zawiera kofeiny, obecne w nim naturalne związki fenolowe – w tym kwas galusowy i kwas elagowy – wykazują działanie antyoksydacyjne, wspomagając neutralizację wolnych rodników. Żołędzie są także źródłem błonnika rozpuszczalnego (m.in. beta-glukanów), który poprawia perystaltykę jelit i wspiera mikrobiotę. Dzięki niskiemu indeksowi glikemicznemu napój jest bezpieczny dla osób z insulinoopornością czy cukrzycą typu 2, a brak kofeiny pozwala pić go wieczorem bez wpływu na sen. W tradycyjnych dietach wiejskich kawa żołędziowa pełniła rolę napoju rekonwalescencyjnego, dostarczając minerałów po chorobach lub wysiłku fizycznym. Badania fitochemiczne wykazały obecność triterpenów i fitosteroli, które mogą wspierać profil lipidowy i stan naczyń krwionośnych.
- 100 g żołędzi: 500–550 kcal, 50–55 g węglowodanów, 8–10 g białka, 5–8 g tłuszczu
- potas: do 600 mg/100 g, magnez: 150–200 mg/100 g, fosfor: 100–120 mg/100 g
- brak kofeiny, indeks glikemiczny: niski
- obecność kwasu galusowego, elagowego, triterpenów i fitosteroli
- porcja naparu (200 ml): ok. 20–30 kcal
Jakie właściwości ma kawa?
Kawa żołędziowa wyróżnia się profilem działania zupełnie innym niż tradycyjna kofeinowa. Nie pobudza układu nerwowego w sposób gwałtowny, lecz dostarcza energii stabilnie dzięki zawartości węglowodanów złożonych i niewielkiej ilości tłuszczu. Obecne w napoju polifenole, m.in. kwas galusowy i elagowy, wykazują silne właściwości antyoksydacyjne – ograniczają stres oksydacyjny i wspierają ochronę komórek przed uszkodzeniami. Triterpeny i fitosterole obecne w żołędziach mogą sprzyjać obniżaniu poziomu cholesterolu LDL i poprawie elastyczności naczyń krwionośnych. Dzięki wysokiej zawartości potasu i magnezu wspiera przewodnictwo nerwowe, rytm serca oraz gospodarkę elektrolitową. Napar ma niski indeks glikemiczny, co sprawia, że może być spożywany przez osoby z insulinoopornością lub cukrzycą typu 2.
Błonnik rozpuszczalny obecny w żołędziach – w tym beta-glukany – wspiera prawidłową pracę jelit, sprzyja rozwojowi korzystnej mikroflory i łagodzeniu zaparć. Właściwości przeciwzapalne wynikające z obecności fitochemikaliów mogą wspomagać regenerację organizmu po chorobach i wysiłku fizycznym. Napój jest łagodny dla żołądka, dlatego sprawdza się u osób z nadkwasotą lub w trakcie rekonwalescencji po chorobach układu pokarmowego. Brak kofeiny czyni go napojem odpowiednim dla kobiet w ciąży, karmiących, dzieci oraz osób wrażliwych na działanie stymulantów.
- osoby ograniczające kofeinę lub całkowicie eliminujące ją z diety
- osoby z insulinoopornością lub cukrzycą typu 2
- osoby z nadciśnieniem lub problemami sercowo-naczyniowymi
- rekonwalescenci po chorobach, szczególnie z niedoborami minerałów
- osoby z nadkwasotą lub wrażliwym żołądkiem
- kobiety w ciąży i karmiące
- dzieci i seniorzy potrzebujący łagodnego, odżywczego napoju
- osoby z wysokim poziomem cholesterolu LDL
Sycąca i smakowita
Wysoka zawartość błonnika rozpuszczalnego w żołędziach sprawia, że napar wypity na pusty żołądek wydłuża czas opróżniania żołądka i zmniejsza tempo trawienia, co przekłada się na długotrwałe uczucie sytości. To działanie jest szczególnie przydatne w dietach redukcyjnych, gdzie kontrola apetytu ma bezpośredni wpływ na utrzymanie deficytu kalorycznego. Powolne uwalnianie węglowodanów złożonych stabilizuje poziom glukozy we krwi, ograniczając nagłe napady głodu i potrzebę podjadania. Wypicie kawy żołędziowej przed posiłkiem może zmniejszyć ilość spożytych kalorii nawet o kilkanaście procent, co w dłuższej perspektywie wspiera proces odchudzania.
Brak kofeiny powoduje, że napar jest odpowiedni również dla dzieci, kobiet w ciąży i osób wrażliwych na stymulanty. U najmłodszych jednak jego sycący efekt może być niepożądany, jeśli występują trudności z utrzymaniem odpowiedniej masy ciała lub apetytu – regularne podawanie może prowadzić do zmniejszenia ilości spożywanych posiłków. W tradycji ludowej kawa z żołędzi była podawana osobom osłabionym po chorobach, ale wyłącznie wtedy, gdy ich dieta była bogata w składniki odżywcze z innych źródeł. Współcześnie warto traktować ją jako dodatek do jadłospisu, a nie jego substytut, dbając o to, by efekt tłumienia głodu nie ograniczał podaży białka, witamin i minerałów z pełnowartościowych produktów.
