Każdego roku
24 października świat skupia uwagę na chorobie, którą dzięki nauce i globalnej współpracy niemal całkowicie udało się wyeliminować.
Światowy Dzień Polio przypomina, jak ogromne znaczenie mają szczepienia i solidarność międzynarodowa w ochronie zdrowia publicznego.
Polio, znane również jako
choroba Heinego-Medina, jeszcze w połowie XX wieku powodowało tysiące przypadków paraliżu dzieci rocznie. Dziś, dzięki szczepionkom, liczba zachorowań spadła o ponad
99 % w porównaniu z rokiem 1988 – z ok. 350 000 przypadków do zaledwie kilkudziesięciu rocznie.
Warto przy tej okazji wspomnieć, że
ważną rolę w historii walki z polio odegrał polsko-amerykański naukowiec Albert Sabin, urodzony w Białymstoku. To on opracował doustną szczepionkę, stosowaną do dziś. Jego odkrycie zmieniło los milionów dzieci na całym świecie. W tym dniu przypominamy, dlaczego nadal warto dbać o wyszczepienie społeczeństwa i jak każdy z nas może przyczynić się do całkowitego wyeliminowania wirusa polio.
Czym jest polio i dlaczego 24 października ma znaczenie?
Polio, czyli
wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, to choroba, która przez dziesięciolecia paraliżowała tysiące dzieci rocznie. Wywołuje ją
poliowirus, przenoszony głównie drogą fekalno-oralną. Wystarczy kontakt z zakażoną wodą lub jedzeniem, by wirus dostał się do organizmu. U większości zakażonych infekcja przebiega bezobjawowo, jednak u nielicznych atakuje układ nerwowy, powodując trwałe porażenia. W cięższych przypadkach zajmuje mięśnie oddechowe, prowadząc do śmierci w ciągu kilku dni. Jeszcze w XX wieku była to jedna z głównych przyczyn niepełnosprawności dzieci.
Światowy Dzień Polio, ustanowiony przez Rotary International, obchodzony jest 24 października – w dzień urodzin Jonasa Salka, twórcy pierwszej skutecznej szczepionki. Święto przypomina o znaczeniu immunizacji i nauce, która doprowadziła do tego, że
Europa została uznana za wolną od polio w 2002 r. Wirus jednak nie zniknął całkowicie – nadal krąży w niektórych regionach Azji i Afryki, dlatego wysoka odporność populacyjna pozostaje kluczowa.
Jak powstała szczepionka przeciwko polio – historia przełomu w medycynie
Pierwsze próby opracowania szczepionki rozpoczęły się w latach 30. XX wieku, lecz prawdziwy przełom nastąpił w 1949 r., gdy
John Enders, Thomas Weller i Frederick Robbins zdołali wyhodować poliowirusa w ludzkich komórkach. Za to odkrycie otrzymali
Nagrodę Nobla i otworzyli drogę do badań nad szczepieniami.
W 1955 r.
Jonas Salk zaprezentował szczepionkę zawierającą
inaktywowany wirus, przetestowaną na ponad 1,8 mln dzieci. Była skuteczna i bezpieczna, jednak wymagała iniekcji. Kilka lat później
Albert Sabin opracował wersję
doustną, zawierającą żywego, osłabionego wirusa. Krople podawane dzieciom do ust umożliwiły masowe szczepienia w krajach o niskich zasobach.
W 1961 r. WHO zatwierdziła jej stosowanie, a w ciągu kolejnych dziesięciu lat liczba zachorowań spadła dramatycznie na całym świecie. To uznaje się za początek globalnej eliminacji polio. Więcej przeczytasz o tym
tutaj.
Polak, który pomógł pokonać polio – kim był Albert Sabin?
Albert Bruce Sabin (1906–1993) urodził się w Białymstoku, wówczas w Imperium Rosyjskim. Jako młody chłopiec wyemigrował z rodziną do USA, gdzie ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Nowojorskim. Choć obywatelstwo miał amerykańskie,
zawsze podkreślał swoje polskie korzenie. W 1957 r. jego szczepionka doustna została po raz pierwszy podana w ZSRR, a następnie w USA i innych krajach. Uratowała życie milionom dzieci i ograniczyła transmisję wirusa niemal do zera. Sabin nigdy nie opatentował swojego odkrycia – uważał, że szczepionka powinna być dobrem wspólnym. Jego postawa stała się wzorem etyki naukowej.
Dzięki jego pracy szczepienia przeciwko polio stały się proste, tanie i dostępne globalnie – wystarczyło kilka kropel, by dziecko uzyskało odporność na całe życie.
Ponad 2 miliardy ludzi na świecie zostało zaszczepionych preparatem opracowanym przez Sabina (
źródło).
Dlaczego Dzień Polio jest ważny?
Mimo ogromnych sukcesów,
dziki wirus polio (wild poliovirus) nadal występuje w dwóch krajach –
Afganistanie i Pakistanie. Organizacje WHO i UNICEF ostrzegają, że osłabienie programów szczepień może doprowadzić do ponownego pojawienia się choroby również w regionach wolnych od wirusa. Sytuacja ta przypomina, że dopóki choć jedno dziecko na świecie jest zagrożone, żadne społeczeństwo nie może czuć się całkowicie bezpieczne.
Jednym z najbardziej zagrożonych obszarów jest obecnie Strefa Gazy, gdzie na początku 2025 r. wykryto wirusa polio w próbkach ścieków. Jak informuje UNICEF, zniszczona infrastruktura wodno-sanitarna w tym rejonie sprzyja jego rozprzestrzenianiu się.
„Panujące tam warunki tworzą idealne środowisko dla dalszego rozwoju ognisk polio” — ostrzega organizacja UNICEF Polska.
Co można zrobić, aby zapobiec polio?
Każdy może mieć swój wkład w świat wolny od polio. W Polsce szczepienie przeciwko poliomyelitis jest obowiązkowe i bezpłatne, realizowane w ramach
Programu Szczepień Ochronnych. Dzięki niemu od 1984 r. nie odnotowano w kraju żadnego przypadku tej choroby. Świadomość i rozmowy o znaczeniu szczepień to równie ważny krok. W walce z polio liczy się wspólne działanie: lekarzy, rodziców i społeczności lokalnych.
Globalnie warto wspierać działania
Rotary International, WHO i UNICEF, które realizują kampanie w Afryce i Azji, docierając do najbardziej potrzebujących regionów. Nawet symboliczna darowizna może oznaczać kolejne dziecko chronione przed paraliżem.
Dlaczego warto pamiętać o Polaku, który zmienił świat?
Albert Sabin, choć pracował w Stanach Zjednoczonych, pozostaje jednym z najbardziej wpływowych naukowców o polskich korzeniach. Jego praca dowodzi, że jedno odkrycie może uratować pokolenia. Dzięki jego szczepionce liczba dzieci chronionych przed polio przekroczyła
2 miliardy, a świat znalazł się o krok od całkowitego wyeliminowania tej choroby.
Wspominając
Światowy Dzień Polio, warto przypominać nie tylko o samej chorobie, ale też o naukowcach, którzy poświęcili życie, by ją zatrzymać. Ich odwaga i determinacja pokazują, że medycyna to nie tylko nauka, ale również akt ludzkiej solidarności.
